Григор Нарекаци — основоположник армянской литературы. У каждого народа есть поэт/писатель, которому по праву принадлежит имя родоначальника. Шекспир — величайший драматург, национальный поэт Англии. Пушкин — основоположник русской реалистической литературы и поэзии. Для Армении таким стал Григор Нарекаци, автор ‘’Книги скорбных песнопений’’. Он был не только поэт, но и философ, мыслитель, богослов.
Григор Нарекаци
Григо́р Нарекаци́ («Наре́кский») (арм. Գրիգոր Նարեկացի; около 950—1003) — армянский поэт, философ, монах, мистик и богослов, представитель раннеармянского Возрождения.
Родился в Васпуракане (Ванская область). Отец – известный ученый и церковный писатель Хосров Андзеваци.
Сведения о жизни Нарекаци чрезвычайно скудны. Известно, что в раннем возрасте его отдали на воспитание в монастырь Нарек, округ Рштуни. Наставником его стал настоятель монастыря, ученый монах, книжник Анания Нарекаци (приходившийся Григору дядей со стороны матери). Он был не только крупнейшим ученым своего времени, но и незаурядной личностью, человеком, чья мудрость и святость были широко известны. Общение с Ананией (он был также автором аскетических поучений) и благоприятная среда – монастыри являлись средоточием культурной и научной жизни – оказали мощное влияние на Григора, сформировали его внутренний мир.
После окончания обучения в монастыре Григор Нарекаци принял постриг. Он настолько преуспел в науках (знание Библии и религиозной литературы в целом, умение толковать священные тексты, познания в греческом языке), что был назначен наставником монахов, а затем признан «учителем», вардапетом (так по-древнеармянски называлось высшее ученое звание, даваемое представителям черного духовенства, признанным знатокам Священного писания и толкователям церковного предания).
Рекламаabout:blankПОЖАЛОВАТЬСЯ НА ЭТО ОБЪЯВЛЕНИЕ
Каких бы то ни было иных подробностей о внешней стороне жизни Нарекаци не сохранилось, одна из причин чему размеренная и достаточно однообразная монастырская жизнь. Однако сохранилось множество преданий, связанных с его именем, часть которых собрана в Житии Григора Нарекаци, содержащем в том числе и рассказы о сотворенных им чудесах. После смерти Нарекаци был канонизирован, погребен в том же Нарекском монастыре, недалеко от церкви св. девы Сандухт.
Нарекаци принадлежат таги (песни), гандзы (гимны во славу Бога и святых), мегеди (более 20).
Поэзия Нарекаци насыщена библейскими аллюзиями, пронизана размышлениями на темы, заимствованными из Священного писания, что характерно для средневековой поэзии. Для мироощущения поэта свойствен такой гуманистический настрой, что исследователи видят в его стихах новые для развития искусства тенденции, которые являются предвестниками западноевропейского Возрождения, наступившего только через пять сотен лет. Литературовед С.С.Аверинцев сравнил вардапета Григора со св. Франциском Ассизским.
Первым сочинением Нарекаци, снискавшим ему славу, стало написанное в 977 по просьбе Гургена Арцруни, государя Васпуракана, толкование библейской Песни песней.
Нарекаци принадлежат также сочинения История апаранского креста, Похвала святому кресту и Похвала святой Богородице, которые написаны около 989 по просьбе Степаноса, епископа Мокского, Похвала всему чину апостольскому и Похвала святому Иакову, епископу Низибинскому, полемическое Послание против секты тондракийцев (в сочувствии которой пытались уличить самого Нарекаци). Кроме того, в житии упоминаются 97 речей, написанных им, гимны, проповеди и поминовения святых мучеников.
Главный труд Нарекаци – созданная им в 1001–1003 лирико-мистическая поэма Книга скорбных песнопений. Она написана на грабаре, древнеармянском литературном языке, который применяется при богослужении и в настоящее время. В то же время язык поэмы отделен от современного читателя тысячелетием, сложен для понимания и сам смысл произведения, насыщенного эпитетами, метафорами и сравнениями. Трудность представляют также образный строй поэмы и ее синтаксис. Текст содержит множество библейских аллюзий, непрямых цитат, выражений, заимствованных из священных книг. Поэма не рифмована, и все же в некоторых фрагментах Нарекаци использовал и рифму. Поэма сыграла значительную роль в развитии армянского литературного языка и породила ряд толкований и подражаний.
Книга скорбных песнопений (также можно назвать ее книгой «песен-плачей» или же «песен-молитв»), состоит из 95 глав. Каждая из песен начинается характерным зачином: «Слово к Богу из глубин сердца».
В стихах отсутствует какое-либо биографический момент, чем достигается эффект единения с молящейся аудиторией, слияния индивидуального «я» с коллективным.
коллективным.
По выражению С.С.Аверинцева, как бы две многолюдных толпы, два хора возникают пред внутренним взором читателя, «одни стоят прямо и бодро, поднявшись после всех падений, и ликуют в твердой вере и уверенном знании о своем избранничестве, другие колеблются, шатаются, падают и не умеют подняться, поражены сомнением…». При этом Нарекаци не причисляет себя к какому-либо из них, он и с теми, и с другими, словно воссоединяя несоединимое.
Известно более 200 рукописных копий Книги скорбных песнопений. Самая древняя из них, датируемая 1172, хранится в Матенадаране, государственном книгохранилище Армении, вместе с другими уникальными экспонатами.
Впервые «Нарек» (как по имени создателя часто называли поэму) была издана в 1673 в Марселе, а затем более 60 раз переиздавалась. В полном виде переведена на современные восточноармянский и западноармянский литературные языки. Имеются переводы (в том числе, и полные) на английский (1974), французский (1961), итальянский (1874, 1922), турецкий (1904), арабский (1980-е), румынский (1967, 1981).
На русский язык поэму переводили Н.Гребнев (1969), Л.Миль (1985), В.Микушевич (1985). Полный научный перевод сделан М.О.Дарбинян-Меликян и Л.А.Ханларян и издан в 1988. Переводчики ставили перед собой задачу как можно полнее передать содержание и художественные особенности поэмы.
На стихи из 3 главы Книги скорбных песнопений композитор А.Шнитке (1934–1998) в 1985 создал Концерт для хора в четырех частях.
В 2003 под эгидой ЮНЕСКО отмечалось 1000-летие Книги скорбных песнопений.
Для армянского народа поэма Нарекаци – национальное достояние, духовная святыня. Она занимает особое место и в культуре, и в жизни. Недаром книгу Нарекаци, хранившуюся почти в каждом доме, зачастую клали под голову больным, свято веря в ее целительную силу.
Береника Веснина
«И предал я сердце мое тому, чтобы познать мудрость и познать безумие и глупость; Узнал, что и это — томление духа. Потому что во многой мудрости много печали; И кто умножает познания, умножает скорбь». …Поставлена глупость на высокие посты, А достойные внизу пребывают… …Видел я рабов на конях И князей, шагавших пешком как рабы…
Книга Екклесиаста Почему я ее упомянул…?
Мне показалось что Работы Григора Нарекаци так же самобытны и стоят особняком (хоть и в канонах и канве своего времени) как и книга Экклезиаста. «Книга скорбных песнопений»
Виды перевода
ТекстСайты
Перевод текстов
РУССКИЙswap_horizАРМЯНСКИЙ
Исходный текст
clearGrigor Narekatsi — osnovopolozhnik armyanskoy literatury. U kazhdogo naroda yest’ poet/pisatel’, kotoromu po pravu prinadlezhit imya rodonachal’nika. Shekspir — velichayshiy dramaturg, natsional’nyy poet Anglii. Pushkin — osnovopolozhnik russkoy realisticheskoy literatury i poezii. Dlya Armenii takim stal Grigor Narekatsi, avtor ‘’Knigi skorbnykh pesnopeniy’’. On byl ne tol’ko poet, no i filosof, myslitel’, bogoslov. Grigor Narekatsi Grigór Narekatsí («Narékskiy») (arm. Grigor Narekacʻi; okolo 950—1003) — armyanskiy poet, filosof, monakh, mistik i bogoslov, predstavitel’ rannearmyanskogo Vozrozhdeniya. Rodilsya v Vaspurakane (Vanskaya oblast’). Otets – izvestnyy uchenyy i tserkovnyy pisatel’ Khosrov Andzevatsi. Svedeniya o zhizni Narekatsi chrezvychayno skudny. Izvestno, chto v rannem vozraste yego otdali na vospitaniye v monastyr’ Narek, okrug Rshtuni. Nastavnikom yego stal nastoyatel’ monastyrya, uchenyy monakh, knizhnik Ananiya Narekatsi (prikhodivshiysya Grigoru dyadey so storony materi). On byl ne tol’ko krupneyshim uchenym svoyego vremeni, no i nezauryadnoy lichnost’yu, chelovekom, ch’ya mudrost’ i svyatost’ byli shiroko izvestny. Obshcheniye s Ananiyey (on byl takzhe avtorom asketicheskikh poucheniy) i blagopriyatnaya sreda – monastyri yavlyalis’ sredotochiyem kul’turnoy i nauchnoy zhizni – okazali moshchnoye vliyaniye na Grigora, sformirovali yego vnutrenniy mir.ЕщёПрослушать1 311 / 5 000
Результаты перевода
star_borderԳրիգոր Նարեկացին հայ գրականության հիմնադիրն է։ Յուրաքանչյուր ազգ ունի բանաստեղծ/գրող, ում իրավացիորեն պատկանում է նախահայրի անունը: Շեքսպիրը ամենամեծ դրամատուրգն է, Անգլիայի ազգային բանաստեղծը։ Պուշկինը ռուս ռեալիստական գրականության և պոեզիայի հիմնադիրն է։ Հայաստանի համար սա Գրիգոր Նարեկացին էր՝ «Մատյան ողբերգության» հեղինակը։ Նա ոչ միայն բանաստեղծ էր, այլեւ փիլիսոփա, մտածող, աստվածաբան։ Գրիգոր Նարեկացի Grigor Narekatsi (“Narek”) (Armenian Գրիգոր Նարեկացի; circa 950-1003) was an Armenian poet, philosopher, monk, mystic and theologian, a presentation of the early Armenian Renaissance. Ծնվել է Վասպուրականում (Վանի շրջան)։ Հայրը նշանավոր գիտնական և եկեղեցական գրող Խոսրով Անձևացին է։ Նարեկացու կյանքի մասին տեղեկությունները չափազանց սակավ են։ Հայտնի է, որ փոքր տարիքում նրան ուղարկել են մեծանալու Ռշտունի թաղամասի Նարեկի վանքում։ Նրա դաստիարակն էր վանքի վանահայր, գիտուն վանական, դպիր Անանիա Նարեկացին (որ մոր կողմից Գրիգորի հորեղբայրն էր)։ Նա ոչ միայն իր ժամանակի մեծագույն գիտնականն էր, այլեւ ականավոր անհատականություն, մարդ, ում իմաստությունն ու սրբությունը լայնորեն հայտնի էին։ Անանիայի հետ շփումը (նա նաև ասկետիկ ուսմունքի հեղինակ էր) և բարենպաստ միջավայրը` վանքերը մշակութային և գիտական կյանքի կենտրոնն էին, հզոր ազդեցություն ունեցան Գրիգորի վրա, ձևավորեցին նրա ներաշխարհը։
Վանքում ուսումն ավարտելուց հետո Գրիգոր Նարեկացին ստանձնել է հոգեհանգստի արարողությունը։ Նա այնքան գերազանց էր գիտությունների մեջ (Աստվածաշնչի և ընդհանրապես կրոնական գրականության իմացություն, սուրբ տեքստեր մեկնաբանելու կարողություն, հունարեն լեզվի իմացություն), որ նշանակվեց վանականների դաստիարակ, այնուհետև ճանաչվեց որպես «ուսուցիչ», վարդապետ (ինչպես հին հայերենում ամենաբարձր ակադեմիական կոչումն է, որը տրվում է սեւամորթ հոգեւորականների ներկայացուցիչներին, Սուրբ Գրքի ճանաչված գիտակներին եւ եկեղեցական ավանդույթների մեկնիչներին)։
Նարեկացու կյանքի արտաքին կողմի մասին այլ մանրամասներ չեն պահպանվել, որի պատճառներից մեկն էլ չափված ու բավականին միապաղաղ վանական կյանքն է։ Սակայն նրա անվան հետ կապված բազմաթիվ ավանդություններ են պահպանվել, որոնցից մի քանիսը հավաքված են Գրիգոր Նարեկացու Կյանքում, որտեղ կան նաև պատմություններ նրա կատարած հրաշքների մասին։ Իր մահից հետո Նարեկացին սրբադասվել է, թաղվել նույն Նարեկ վանքում, եկեղեցուց ոչ հեռու Սբ. Կույս Սանդուհտ.
Виды перевода
ТекстСайты
Перевод текстов
РУССКИЙswap_horizАРМЯНСКИЙ
Исходный текст
clearPo vyrazheniyu S.S.Averintseva, kak by dve mnogolyudnykh tolpy, dva khora voznikayut pred vnutrennim vzorom chitatelya, «odni stoyat pryamo i bodro, podnyavshis’ posle vsekh padeniy, i likuyut v tverdoy vere i uverennom znanii o svoyem izbrannichestve, drugiye koleblyutsya, shatayutsya, padayut i ne umeyut podnyat’sya, porazheny somneniyem…». Pri etom Narekatsi ne prichislyayet sebya k kakomu-libo iz nikh, on i s temi, i s drugimi, slovno vossoyedinyaya nesoyedinimoye. Izvestno boleye 200 rukopisnykh kopiy Knigi skorbnykh pesnopeniy. Samaya drevnyaya iz nikh, datiruyemaya 1172, khranitsya v Matenadarane, gosudarstvennom knigokhranilishche Armenii, vmeste s drugimi unikal’nymi eksponatami. Vpervyye «Narek» (kak po imeni sozdatelya chasto nazyvali poemu) byla izdana v 1673 v Marsele, a zatem boleye 60 raz pereizdavalas’. V polnom vide perevedena na sovremennyye vostochnoarmyanskiy i zapadnoarmyanskiy literaturnyye yazyki. Imeyutsya perevody (v tom chisle, i polnyye) na angliyskiy (1974), frantsuzskiy (1961), ital’yanskiy (1874, 1922), turetskiy (1904), arabskiy (1980-ye), rumynskiy (1967, 1981). Na russkiy yazyk poemu perevodili N.Grebnev (1969), L.Mil’ (1985), V.Mikushevich (1985). Polnyy nauchnyy perevod sdelan M.O.Darbinyan-Melikyan i L.A.Khanlaryan i izdan v 1988. Perevodchiki stavili pered soboy zadachu kak mozhno polneye peredat’ soderzhaniye i khudozhestvennyye osobennosti poemy. Na stikhi iz 3 glavy Knigi skorbnykh pesnopeniy kompozitor A.Shnitke (1934–1998) v 1985 sozdal Kontsert dlya khora v chetyrekh chastyakh. V 2003 pod egidoy YUNESKO otmechalos’ 1000-letiye Knigi skorbnykh pesnopeniy. Dlya armyanskogo naroda poema Narekatsi – natsional’noye dostoyaniye, dukhovnaya svyatynya. Ona zanimayet osoboye mesto i v kul’ture, i v zhizni. Nedarom knigu Narekatsi, khranivshuyusya pochti v kazhdom dome, zachastuyu klali pod golovu bol’nym, svyato verya v yeye tselitel’nuyu silu. Berenika Vesnina «I predal ya serdtse moye tomu, chtoby poznat’ mudrost’ i poznat’ bezumiye i glupost’; Uznal, chto i eto — tomleniye dukha. Potomu chto vo mnogoy mudrosti mnogo pechali; I kto umnozhayet poznaniya, umnozhayet skorb’». …Postavlena glupost’ na vysokiye posty, A dostoynyye vnizu prebyvayut… …Videl ya rabov na konyakh I knyazey, shagavshikh peshkom kak raby… Kniga Yekklesiasta Pochemu ya yeye upomyanul…? Mne pokazalos’ chto Raboty Grigora Narekatsi tak zhe samobytny i stoyat osobnyakom (khot’ i v kanonakh i kanve svoyego vremeni) kak i kniga Ekkleziasta. «Kniga skorbnykh pesnopeniy»ЕщёПрослушать2 348 / 5 000
Результаты перевода
star_borderԸստ Ս.Ս.Ավերինցևի, ասես երկու մարդաշատ ամբոխ, երկու երգչախմբեր հայտնվում են ընթերցողի ներքին հայացքի առջև, «ոմանք կանգնած են ուղիղ և զվարթ, բոլոր անկումներից հետո վեր կենալով և ուրախանում ամուր հավատով և իրենց ընտրյալության վստահ իմացությամբ, մյուսները տատանվում են, երերալով։ , ընկեք և չգիտեք, թե ինչպես վեր կենալ, կասկածանքով պատված … »: Ընդ որում, Նարեկացին իրեն ոչ մեկի անդամ չի համարում, երկուսի հետ է, կարծես վերամիավորելով անհամատեղելիներին։ Հայտնի է «Մատյան ողբերգության» ավելի քան 200 ձեռագիր օրինակ։ Դրանցից ամենահինը, որը թվագրվում է 1172 թվականին, պահվում է Հայաստանի պետական գրապահոց Մատենադարանում՝ այլ եզակի ցուցանմուշների հետ միասին։ Առաջին անգամ «Նարեկը» (ինչպես բանաստեղծությունը հաճախ անվանում էին ստեղծագործողի անունով) լույս է տեսել 1673 թվականին Մարսելում, ապա վերատպվել ավելի քան 60 անգամ։ Այն ամբողջությամբ թարգմանվել է ժամանակակից արևելահայերեն և արևմտահայ գրական լեզուներով։ Կան թարգմանություններ (այդ թվում՝ ամբողջական) անգլերեն (1974), ֆրանսերեն (1961), իտալերեն (1874, 1922), թուրքերեն (1904), արաբերեն (1980-ական թթ.), ռումիներեն (1967 թ., 1981): Բանաստեղծությունը ռուսերեն են թարգմանել Ն.Գրեբնևը (1969թ.), Լ.Միլը (1985թ.), Վ.Միկուշևիչը (1985թ.): Ամբողջական գիտական թարգմանությունը Մ. 1985 թվականին կոմպոզիտոր Ա. Շնիտկեն (1934–1998) ստեղծեց երգչախմբի համար չորս շարժումների կոնցերտ՝ հիմնված «Ողբի գրքի» 3-րդ գլխի տողերի վրա։ 2003 թվականին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հովանու ներքո նշվել է «Մատյան ողբի» 1000-ամյակը։ Հայ ժողովրդի համար Նարեկացու բանաստեղծությունը ազգային հարստություն է, հոգևոր սրբություն։ Այն առանձնահատուկ տեղ է գրավում ինչպես մշակույթում, այնպես էլ կյանքում։ Զարմանալի չէ, որ Նարեկացու գիրքը, որը պահվում էր գրեթե յուրաքանչյուր տանը, հաճախ դրվում էր հիվանդի գլխի տակ՝ անսասան հավատալով նրա բուժիչ ուժին։ Բերենիս Վեսնինա «Եվ ես իմ սիրտը տվեցի իմանալու իմաստությունը և ճանաչելու հիմարությունն ու հիմարությունը. Ես իմացա, որ սա նույնպես հոգու վրդովմունքն է: Քանի որ շատ իմաստության մեջ շատ տրտմություն կա. Իսկ ով գիտելիքը բազմապատկում է, վիշտը բազմապատկում է։ … Հիմարությունը բարձր պաշտոնների է դրվել, Իսկ արժանավորները մնում են ներքևում … … Ես տեսա ստրուկներ ձիով և իշխաններ, ովքեր ստրուկների պես քայլում էին ոտքով … Ժողովողի գիրքը Ինչու՞ ես հիշատակեցի այն… Ինձ թվում էր, որ Գրիգոր Նարեկացու երկերը նույնքան ինքնատիպ են և առանձնանում (թեև իրենց ժամանակի կանոններով և ուրվագծերով), ինչպես նաև Ժողովողի գիրքը։ «Գիրք ողբի»